TĐKT - Thời gian qua, với nhiều quyết tâm và nỗ lực, ngành Hải quan đã được Chính phủ, các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là một trong những cơ quan đi đầu trong cải cách hiện đại hóa. Các hoạt động quản lý của Hải quan Việt Nam đã được định hướng theo các chuẩn mực hải quan hiện đại ở phạm vi khu vực và thế giới nhằm tạo thuận lợi thương mại, đảm bảo quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu, bảo vệ cộng đồng. Hải quan Việt Nam đã và đang tích cực chuyển đổi phương pháp quản lý hải quan, giải quyết thách thức về sự gia tăng nhanh chóng của khối lượng công việc so với năng lực thực tiễn, lấy cải cách, hiện đại hóa làm cơ sở, đảm bảo sự phát triển chung của toàn ngành.
Kết quả từ sự nỗ lực không ngừng
Đặc biệt ngành Hải quan đã áp dụng hệ thống thông quan tự động tiên tiến hàng đầu thế giới cùng với phương pháp quản lý hải quan hiện đại theo chuẩn mực quốc tế.
Ngành Hải quan nỗ lực thi đua đi đầu trong cải cách hiện đại hóa
Không tiến hành theo cách thông thường là khảo sát, xây dựng hệ thống CNTT trên nền các quy định, quy trình hiện tại, Tổng cục Hải quan (TCHQ) với sự giúp đỡ của Nhật Bản đã đưa vào vận hành hệ thống thông quan tự động tiên tiến hàng đầu thế giới (VNACCS/VCIS) đồng bộ với sửa đổi Luật Hải quan năm 2014 để áp dụng phương pháp quản lý hải quan hiện đại theo chuẩn mực quốc tế.
Hiện nay, tất cả các thủ tục hải quan cốt lõi hoàn toàn thực hiện bằng phương thức tự động thông qua Hệ thống VNACCS/VCIS ở mức độ rất cao tại 100% các đơn vị hải quan trên phạm vi toàn quốc với hơn 99% doanh nghiệp tham gia, xử lý hơn 99,6% tờ khai và thời gian tiếp nhận, xử lý, trả kết quả trong thời gian chỉ từ 1 - 3 giây.
Hơn 98% thuế, phí, lệ phí với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được thực hiện bằng phương thức điện tử tiên tiến.
Từ năm 2009, ngành Hải quan đã thực hiện thu thuế, phí, lệ phí bằng phương thức điện tử với cách thức được hoàn thiện dần theo thời gian. Năm 2014, TCHQ triển khai công tác phối hợp thu với 11 Ngân hàng thương mại (NHTM). Tiếp đó, đã triển khai Đề án Nộp thuế điện tử và thông quan 24/7, là hình thức nộp tiền thuế và các khoản phải nộp khác qua ngân hàng thương mại phối hợp thu với Tổng cục Hải quan thông qua Cổng thanh toán điện tử Hải quan.
Năm 2019, Tổng cục Hải quan tiếp tục xây dựng và triển khai Đề án Chương trình nộp thuế điện tử doanh nghiệp nhờ thu được Tổng cục Hải quan nâng cấp mở rộng trên nền tảng Hệ thống nộp thuế điện tử và thông quan 24/7 nhằm tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp thường xuyên làm thủ tục xuất nhập khẩu có số lượng lớn tờ khai phải nộp tiền thuế, có đủ năng lực tài chính. Hiện đã có 43 ngân hàng phối hợp thu với Tổng cục Hải quan, 29 ngân hàng triển khai kết nối 24/7, 6 ngân hàng triển khai chương trình doanh nghiệp nhờ thu.
Không chỉ phục vụ cho cơ quan Hải quan và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, hệ thống thu thuế điện tử còn phục vụ cho các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Đơn cử: Từ ngày 6/01/2020, UBND TP Hải Phòng đã thực hiện thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng cảng biển Hải Phòng qua Cổng thanh toán điện tử Hải quan 24/7. Hiện có 4 ngân hàng phối hợp thu hộ phí sử dụng kết cấu hạ tầng cảng biển cho Hải Phòng. Trong tương lai, hệ thống này sẽ phục vụ thanh toán bằng phương thức điện tử không chỉ giữa doanh nghiệp với các cơ quan quản lý nhà nước (B2G) mà còn cả thanh toán điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp tham gia Cơ chế một cửa quốc gia. Thực hiện kết nối trao đổi, xử lý với doanh nghiệp kinh doanh cảng, kho bãi để giảm thời gian thông quan hàng hóa
Theo phương thức quản lý truyền thống, hàng hóa nhập khẩu để ra khỏi nơi lưu giữ hàng hóa phải được sự cho phép của cả doanh nghiệp kinh doanh cảng và cơ quan Hải quan. Với sự đưa vào vận hành hệ thống giám sát hải quan tự động VASSCM, thông tin thông quan hàng hóa đã được kết nối, xử lý giữa cơ quan Hải quan và các bên liên quan, góp phần làm cho hồ sơ, thủ tục để đưa hàng ra khỏi kho bãi cảng đơn giản, giảm tiếp xúc giữa Hải quan và doanh nghiệp. Doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu chỉ cần thực hiện thủ tục với doanh nghiệp kinh doanh cảng để đưa hàng hóa đã được thông quan vào nội địa.
Ngoài ra, Tổng cục đã triển khai dịch vụ công trực tuyến hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan, góp phần tích cực vào công tác cải cách thủ tục hành chính. Đến nay gần 90% thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan đã được cung cấp dịch vụ công trực tuyến (DVCTT) mức độ 3, 4, trong đó 100% các thủ tục cốt lõi của ngành Hải quan đã được cung cấp DVCTT ở mức độ 4. Hơn 98% số thủ tục hành chính của ngành Hải quan trong tổng số 192 thủ tục được thực hiện bằng phương thức điện tử.
Lợi ích mang lại
Nhờ việc thực hiện cải cách hành chính đã tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường khả năng cạnh tranh quốc gia
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới về môi trường kinh doanh: Năm 2017, thời gian thông quan trực tiếp tại cửa khẩu của Việt Nam đối với hàng xuất khẩu giảm 3 giờ, đối với hàng nhập khẩu giảm 6 giờ. Chi phí thông quan trực tiếp tại cửa khẩu cho 1 lô hàng giảm 19 USD. Ước tính với trên 11 triệu tờ khai của năm 2017, doanh nghiệp tiết kiệm được trên 200 triệu USD cho thủ tục thông quan; tiết kiệm trên 16 triệu giờ lưu kho đối với hàng xuất khẩu và trên 34 triệu giờ lưu kho bãi đối với hàng nhập khẩu. Kết quả trên vẫn được giữ vững năm 2019, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường khả năng cạnh tranh quốc gia.
Trong những năm qua, để đáp ứng yêu cầu của hội nhập và phát triển, ngành Hải quan đã chủ động tiếp cận phương thức quản lý hải quan hiện đại, nâng cao trình độ tác nghiệp của Hải quan Việt Nam. Trong đó, công nghệ thông tin đã được ứng dụng mạnh mẽ trong công tác quản lý nhà nước về hải quan và trở thành một trong những động lực quan trọng nhất để hiện đại hóa. Công nghệ thông tin đã làm thay đổi căn bản, toàn diện phương thức hoạt động của ngành Hải quan, hình thành nên một hệ thống Hải quan Việt Nam hiện đại, minh bạch, hiệu quả; góp phần quan trọng vào cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước về hải quan.
Từ năm 2012 đến 2020, số lượng tờ khai Hải quan tăng 2,57 lần (năm 2012 là 5,19 triệu tờ khai, năm 2019 là 13,32 triệu tờ khai); số biên chế không tăng và giảm theo từng năm theo Nghị quyết 39/NQ-TW của Bộ Chính trị nhưng nhờ áp dụng phương pháp quản lý hải quan tiên tiến, đẩy mạnh ứng dụng CNTT và đầu tư trang thiết bị hiện đại đã đảm bảo thực hiện công tác quản lý Hải quan.
Mục tiêu hướng tới
Trong thời gian tới, nhất là sau đại dịch Covid-19, kinh tế thế giới sẽ có nhiều biến động, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tác động nhiều đến cách thức sản xuất, luân chuyển hàng hóa,... Trong bối cảnh trên, Hải quan Việt Nam sẽ phải tạo thuận lợi tối đa cho thương mại, góp phần tăng cường khả năng cạnh tranh quốc gia, đón làn sóng dịch chuyển đầu tư...; đồng thời làm tốt nhiệm vụ chống buôn lậu, gian lận thương mại. Để thực hiện, Hải quan Việt Nam đặt ra các mục tiêu:
Thứ nhất, hệ thống pháp luật hải quan đồng bộ, minh bạch, thủ tục hải quan đơn giản, hài hòa, phù hợp các chuẩn mực quốc tế, bảo đảm cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc ứng dụng công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Thứ hai, xây dựng bộ máy hải quan phù hợp với yêu cầu của nhiệm vụ mới được cơ cấu gọn nhẹ, giảm đầu mối trung gian, thiết kế phù hợp với yêu cầu hiện đại và phát triển.
Thứ ba, ứng dụng rộng rãi công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (Kết nối Internet vạn vật (IoT), Chuỗi khối (Blockchain), Trí tuệ nhân tạo (AI) … theo đó hoàn thành xây dựng cơ quan Hải quan điện tử thống nhất với kiến trúc Chính phủ điện tử.
Thứ tư, nâng cao năng lực, hiệu quả của công tác kiểm tra chuyên ngành. Triển khai Cơ chế một cửa quốc gia kết nối đầy đủ các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị liên quan trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Triển khai Cơ chế một cửa ASEAN và một số đối tác thương mại ngoài ASEAN để tạo thuận lợi thương mại xuyên biên giới.
Thứ năm, thực hiện tốt công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại.
Có thể nói, cùng với cả nước đón nhận những cơ hội và thách thức mới, trong thời gian tới nhiệm vụ đặt ra cho ngành Hải quan là rất nặng nề. Tuy còn những hạn chế trong công tác quản lý, vẫn còn những cán bộ chưa làm hết chức trách, nhiệm vụ thậm chí vi phạm pháp luật... nhưng với truyền thống vẻ vang 75 năm, với chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ Tài chính, sự phối hợp của các bộ, ngành, cộng đồng doanh nghiệp, sự đồng hành của các cơ quan thông tấn báo sự ủng hộ, giám sát của nhân dân..., Tổng cục Hải quan tin tưởng sẽ hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Hồng Thiết
