TĐKT - Sinh ra và lớn lên bên dòng Lam (xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An), ngay từ bé, từng làn điệu dân ca của bà của mẹ đã thấm đẫm vào tâm hồn Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Hồng Lựu và thôi thúc chị dành cả cuộc đời mình để sáng tạo, để cống hiến, để đưa dân ca xứ Nghệ lan tỏa và trường tồn cùng thời gian.

NSND Hồng Lựu hướng dẫn các em nhỏ hát dân ca

NSND Hồng Lựu là một trong những nghệ sỹ xuất sắc của Nhà hát dân ca Nghệ An, là một trong những tên tuổi được khán giả cả nước quan tâm, yêu mến. Dù vào vai chính hay phụ, đào thương hay đào lệch, hoàng hậu, công chúa hay cô gái quê mùa… chị đều để lại những dấu ấn đặc biệt nơi khán giả với giọng hát ấm áp, truyền cảm.

NSND Hồng Lựu tên thật là Trịnh Thị Hồng Lựu, sinh năm 1967, chị tốt nghiệp THPT với năng khiếu hát và khả năng biểu diễn, được tuyển chọn vào lớp diễn viên, khoa sân khấu của Trường Văn hóa nghệ thuật tỉnh Nghệ An. Năm 20 tuổi, Hồng Lựu về công tác tại Đoàn Dân ca Nghệ Tĩnh nay là Trung tâm bảo tồn và phát huy di sản dân ca xứ Nghệ, chính thức bước vào hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp. Thời gian đầu chị gặp vô vàn khó khăn, vất vả và thiếu thốn. Cuộc sống khắc nghiệt, kéo theo đó là gánh nặng của cơm áo, gạo tiền làm cho Hồng Lựu nhiều lần đuối sức. Nhiều lần chị định từ bỏ niềm đam mê để tìm con đường khác, nhẹ nhàng và đỡ áp lực hơn. Nhưng những làn điệu dân ca quê nhà đã níu giữ chị vượt qua thời khắc khó khăn nhất của cuộc sống. Chị chia sẻ, có những lúc sau buổi biểu diễn, vợ chồng chị phải nấu cháo đi bán, đi chụp ảnh dạo, đi bắn khuyên tai để sống, để tiếp tục duy trì niềm đam mê với làn điệu dân ca quê mình. Có những lúc chị mệt mỏi, chính các làn điệu dân ca giống như liều thuốc hóa giải mọi ưu phiền trong cuộc sống của chị. Chị luôn cảm thấy hạnh phúc khi được yêu, được sống với dân ca và truyền tình yêu dân ca đến với tất cả mọi người.

Chị nhớ nhất kỷ niệm, lúc chị bị ốm, một khán giả đã đạp xe từ Nam Đàn (Nghệ  An) xuống nhà chị để hỏi thăm, động viên. Chính tình yêu của khán giả dành cho chị đã không cho phép chị gục ngã và làm cho chị ngày càng yêu mến làn điệu dân ca hơn. Cũng vì thế mà tình yêu khán giả dành cho chị đã đi theo chị qua từng câu, từng lời ví và làm nên một Hồng Lựu mượt mà, đằm thắm, duyên dáng nhưng cũng hết sức mạnh mẽ, vững vàng và gắn bó tha thiết cùng loại hình diễn xướng dân gian này.

Ở thể loại kịch hát Ví, Giặm, một thể loại nghệ thuật sáng tạo trên cơ sở làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh, Hồng Lựu là một nghệ sĩ tiên phong, có rất nhiều đóng góp đáng giá. Mỗi vai diễn vớ́i chị là sự trải nghiệm, không lặp lại chính mình, thuyết phục đồng nghiệp và khán giả. Để đạt được những thành công ấy, người nghệ sĩ dân ca này phải lăn lộn bao năm dài lao động nghệ thuật. Dù ở trong hoàn cảnh nào, Hồng Lự̣u cũng luôn hát dân ca bằng hồn cốt, niềm yêu mến và say mê đặc biệt của một người nghệ sĩ. Hồng Lựu có một cách hát dân ca riêng biệt, rất khó trộn lẫn. Chỉ cần nghe tiếng hát, là khán giả đã có thể nhận ra người nghệ sĩ.

Khi cuộc sống dần ổn định, Hồng Lựu cùng với dàn nghệ sỹ dân ca tài năng  mang ví, giặm đến các vùng miền trong cả nước và hải đảo xa xôi để phục vụ đồng bào, chiến sĩ.

Sau đó, trước nhu cầu truyền nghề cho các nghệ sĩ trẻ, Hồng Lựu đi học đạo diễn và trở thành nữ đạo diễn tâm huyết của đoàn. Ở vai trò đạo diễn, những gì chị thể hiện qua nhiều vở diễn thành công chứng minh một người nghệ sĩ tài năng, luôn hết lòng với thế hệ đàn em, một người giữ lửa di sản dân ca xứ Nghệ.

Ngoài thể hiện xuất sắc các vai diễn, Hồng Lựu còn tham gia sáng tác, biên tập, chuyển thể kịch bản dân ca, dàn dựng các vở̉ diễn, chương trình nghệ thuật.    Hồng Lựu còn là một trong những người tiên phong đề xướ́ng chương trình phát triển dân ca rộng rãi trong cộng đồng. Chị cũng là người trực tiếp sưu tầm, tìm các làn điệu dễ hát, phù hợp với lứa tuổi học sinh, lồng ghép kiến thứ́c ở bài dạy trong môn sử, môn văn trên lớp của học sinh để chuyển thành các làn điệu dân ca. Không chỉ dạy hát dân ca trong các trườ̀ng học, Hồng Lựu còn thường xuyên dạy hát dân ca trên sóng truyền hình Nghệ An.

Đến nay tại nhiều trường học, nhiều đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã thành lập được một mạng lưới các câu lạc bộ hát dân ca rộng khắp. Khi có chủ trương làm hồ sơ để trình UNESCO công nhận dân ca Ví, Giặm là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Hồng Lự̣u lại xông xáo cùng đồng nghiệp rong ruổi khắp hang cùng ngõ hẻm, từ̀ thôn dã tới các miền núi gần xa để sưu tầm, tập hợp những gì là gốc gác, là truyền thống của kho tàng nghệ thuật dân ca Ví, Giặm làm tăng thêm sức nặng hồ sơ một di sản. Và cuối cùng nỗ lực đấy đã được đền đáp khi UNESCO chính thức thông báo công nhận Ví, Giặm là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Đối với người nghệ sĩ như Hồng Lựu thì không có niềm vui sướng, hạnh phúc nào hơn thế.

Hơn 30 năm đứng trên sân khấu vớ́i hơn 60 vai diễn, 8 lần tham gia Liên hoan, Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc, chị đã gặt hái được 8 Huy chương Vàng và 3 giải nghệ sĩ xuất sắ́c. Với những cống hiến lớn lao cho nghệ thuật và sự nghiệp phát triển dân ca xứ Nghệ. Ngày 27/4/2012, Hồng Lự̣u đã vinh dự̣ được Chủ tịch nước ký Quyết định số 533/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân” một danh hiệu cao quý, ghi nhận xứng đáng dành cho người nghệ sĩ đã có nhiều đóng góp quý báu cho dân ca.

Giờ đây, NSND Hồng Lựu là Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca xứ Nghệ. Ngoài công việc quản lý, Hồng Lựu vẫn đều đặn vào vai trên sân khấu trong các chương trình biểu diễn.

Hồng Lự̣u vẫn luôn trăn trở với ước nguyện làm sao để dân ca Ví, Giặm lan tỏa và ngày càng ăn sâu, bám rễ trong cộng đồng. Chính vì thế, chị luôn xông xáo, lăn lộn với phong trào và hàng ngày trực tiếp giảng dạy dân ca cho mọi tầng lớp nhân dân, nhất là đối với thế hệ trẻ trong các trường họ̣c.

La Giang