TĐKT – Ngày 30/10/1996, căn cứ yêu cầu tăng cường việc chỉ đạo công tác nghiên cứu lý luận trong thời kỳ phát triển mới của đất nước, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 06-QĐ/TW thành lập Hội đồng Lý luận Trung ương. Đến nay, tròn 20 năm phát triển, trải qua 4 nhiệm kỳ hoạt động với không ít khó khăn, nhưng với tinh thần nỗ lực thi đua cao nhất, phát huy tính chủ động, sáng tạo, Hội đồng Lý luận Trung ương đã đạt được những thành tích đặc biệt xuất sắc, góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng công tác lý luận của Đảng trong những năm qua.
Tiền thân là Ban Nghiên cứu Lý luận Trung ương được thành lập năm 1965, Hội đồng Lý luận Trung ương có chức năng là cơ quan nghiên cứu, tư vấn cho BCH Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về các vấn đề lý luận chính trị, làm cơ sở cho việc hoạch định, hoàn thiện, phát triển đường lối, chính sách của Đảng, về chương trình, đề tài khoa học cấp nhà nước về lý luận chính trị, phục vụ trực tiếp công tác lãnh đạo của Đảng. Với mỗi nhiệm vụ chức trách được giao, Hội đồng Lý luận Trung ương lại thể hiện những đóng góp nổi bật xuất sắc của mình.
Ngày 22/10/2016, Chủ tịch nước Trần Đại Quang trao Huân chương Độc lập hạng Nhất tặng Hội đồng Lý luận Trung ương nhân dịp kỷ niệm 20 thành lập (1996 – 2016)
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Hữu Phú, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương: đóng góp nổi bật nhất của Hội đồng trong những năm qua chính là thông qua công tác nghiên cứu lý luận và các chương trình khoa học do Hội đồng quản lý, tổ chức thực hiện đã góp phần củng cố, phát triển, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng. Hội đồng đã phân tích, đánh giá những cống hiến và khẳng định những giá trị bền vững, những hạn chế lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin nhìn từ thực tiễn ngày nay; từ đó đề xuất, định hướng vận dụng phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê nin theo tư duy mới. Đặc biệt Hội đồng đã nghiên cứu, làm rõ vị trí, vai trò, nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh và sự vận dụng chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, nhất là trong công cuộc đổi mới toàn diện ở Việt Nam trong 30 năm qua.
Trong 20 năm qua, Hội đồng đã chủ động, tích cực đấu tranh phê phán các quan điểm sai trái, thù địch. Đồng thời xây dựng hệ thống luận cứ làm cơ sở cho cuộc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, chống những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; tổ chức viết và công bố nhiều bài viết đấu tranh, phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ cương lĩnh, đường lối của Đảng… Nổi bật, trong nhiệm kỳ 2011 - 2015, Hội đồng đã tham mưu để Bộ Chính trị ban hành Quy chế trao đổi, đối thoại với những người có ý kiến trái với chủ trương, đường lối của Đảng trên tinh thần dân chủ, thẳng thắn, cởi mở; từ đó giúp cho Đảng ta có thêm kinh nghiệm trong hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách cũng như sự chỉ đạo thực tiễn trong công cuộc đổi mới của đất nước.
Hội đồng Lý luận Trung ương còn góp phần quan trọng vào việc đổi mới tư duy lý luận về chủ nghĩa xã hội (CNXH) và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, góp phần thiết thực vào những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta trong suốt 30 năm đổi mới.
Trên cơ sở phê phán khoa học, Hội đồng đã góp phần khắc phục được những quan điểm giản đơn, ấu trĩ về CNXH và con đường đi lên CNXH mà Việt Nam mắc phải ở thời kỳ trước đổi mới; cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để Đảng ta xác định ngày càng rõ mô hình về CNXH, phương hướng cơ bản, những quan hệ lớn trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta.
Những nghiên cứu, đề xuất của Hội đồng còn góp phần quan trọng thúc đẩy đổi mới tư duy kinh tế, phục vụ quá trình hoạch định, hoàn thiện và phát triển đường lối, chính sách kinh tế của Đảng và Nhà nước. Đột phá phát triển có tính chất quyết định nhất của công cuộc đổi mới chính là lĩnh vực kinh tế. Bốn nhiệm kỳ qua, Hội đồng đã tập trung tổ chức nghiên cứu sâu chủ đề kinh tế thị trường định hướng XHCN. Qua nghiên cứu, từng bước làm rõ và tìm ra mô hình kinh tế tổng quát; nội hàm của kinh tế thị trường định hướng XHCN và định hướng XHCN trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta trên các lĩnh vực. Kết quả nghiên cứu đã được đưa vào Văn kiện các kỳ Đại hội Đảng, gần đây nhất là Văn kiện Đại hội XII.
Các thành viên Hội đồng Lý luận Trung ương nhiệm kỳ 2016 - 2021
Ngoài ra, trên cơ sở cung cấp những luận cứ khoa học và thực tiễn về quốc phòng, an ninh, đối ngoại, Hội đồng góp phần vào việc đổi mới, hoàn thiện tư duy về bảo vệ Tổ quốc XHCN và đường lối, chính sách đối ngoại hội nhập quốc tế của Đảng. Nhiều chuyên đề nhạy cảm, phức tạp đã được Hội đồng tổ chức nghiên cứu và báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư liên quan đến chủ quyền biển đảo ở biển Đông; chiến lược của các nước lớn và đối sách của ta; hội nhập quốc tế và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam…
Hội đồng đã dành nhiều tâm sức nghiên cứu, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về đổi mới hệ thống chính trị, phát huy dân chủ XHCN, trong đó tập trung nghiên cứu các vấn đề cốt yếu: đổi mới tư duy của Đảng ta về hệ thống chính trị, nêu rõ phương hướng cơ bản để phát triển hệ thống chính trị, luận cứ vận hành theo cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Cung cấp luận cứ khoa học phục vụ việc đổi mới nhận thức về Nhà nước và đổi mới phương thức hoạt động của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Đặc biệt, Hội đồng đã tập trung chỉ đạo và tổ chức nghiên cứu về Đảng lãnh đạo và Đảng cầm quyền. Trong lĩnh vực này, Hội đồng đã có nhiều đóng góp quan trọng thiết thực: Làm rõ bản chất của Đảng; nguyên tắc hoạt động, đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền đang xây dựng CNXH theo mô hình kinh tế tổng quát: kinh tế thị trường định hướng XHCN. Hội đồng đã cung cấp cơ sở lý luận thực tiễn về Đảng lãnh đạo, đảng cầm quyền; vị trí, vai trò của Đảng trong tiến trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam; đấu tranh bác bỏ các quan điểm sai trái về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng cộng sản Việt Nam đối với đất nước…
Những đóng góp có giá trị của Hội đồng đã góp phần trực tiếp vào việc xây dựng các Văn kiện Đại hội IX, X, XI, XII của Đảng và các văn kiện Hội nghị Trung ương các khóa, từng bước hoàn thiện nhận thức của Đảng về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam. Đại hội XII của Đảng đã chỉ rõ: đường lối đổi mới của Đảng là đúng đắn, sáng tạo; con đường đi lên CNXH ở nước ta là phù hợp với thực tiễn của cách mạng Việt Nam và xu thế phát triển lịch sử của thời đại. Những thành tựu đó đã tạo tiền đề, nền tảng quan trọng để nước ta tiếp tục đổi mới và phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.
Trải qua 20 năm phát triển, ở nhiệm kỳ hoạt động nào, Hội đồng luôn được Đảng, Nhà nước đánh giá cao: 1 công trình nghiên cứu khoa học nhận giải thưởng Hồ Chí Minh (Đề tài KX.03.10); 1 cá nhân nhận giải thưởng Hồ Chí Minh (cố Giáo sư Đặng Xuân Kỳ); 4 đồng chí được nhận Huân chương Độc lập; 6 đồng chí nhận Huân chương Lao động.. cùng nhiều hình thức khen thưởng cao quý khác.
Những thành công của Hội đồng Lý luận Trung ương trong 20 năm xây dựng, trưởng thành gắn liền với sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của Ban chấp hành Trung ương, trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư; sự quan tâm của đồng chí Tổng Bí thư; sự giúp đỡ của các bộ, ban, ngành, mặt trận, các đoàn thể chính trị - xã hội trung ương, cấp ủy các địa phương, cơ sở; sự tham gia nhiệt tình, trách nhiệm của đông đảo cán bộ lý luận, cán bộ khoa học trong cả nước; sự làm việc tận tụy của thành viên Hội đồng, cán bộ, viên chức cơ quan Hội đồng qua các nhiệm kỳ với phương châm “Kiên định, sáng tạo, dân chủ, đoàn kết”.
Nhân dịp kỷ niệm 20 năm thành lập Hội đồng Lý luận Trung ương, Đảng và Nhà nước quyết định tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất, nhằm ghi nhận và biểu dương những đóng góp to lớn của nhiều thế hệ những người làm công tác lý luận của Đảng trong hơn 86 năm qua kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Hữu Phú cho biết: đây vừa là niềm vinh dự, tự hào, đồng thời là trách nhiệm, nguồn động viên to lớn để Hội đồng Lý luận Trung ương tiếp tục phấn đấu thực hiện trọng trách được giao phó.
Mai Thảo
