TĐKT - Ngày 19 tháng 5 năm 2021, dân tộc Việt Nam và nhân dân tiến bộ thế giới kỷ niệm 131 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, người đã đấu tranh cho độc lập, tự do, dân chủ, tiến bộ xã hội và phẩm giá con người.
Chủ tịch Hồ Chí Minh (tên lúc nhỏ là Nguyễn Sinh Cung, tên khi đi học là Nguyễn Tất Thành, trong nhiều năm hoạt động cách mạng trước đây lấy tên là Nguyễn Ái Quốc), sinh ngày 19 tháng 5 năm 1890, ở Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An; mất ngày 2 tháng 9 năm 1969 tại Hà Nội.
Ngày 5 tháng 6 năm 1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành với ý chí mãnh liệt, lòng yêu thương con người sâu sắc đã quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước để giải phóng nước nhà khỏi ách nô lệ của thực dân, đế quốc. Sau 30 năm bôn ba, ngày 28 tháng 1 năm 1941, Nguyễn Ái Quốc trở về nước để trực tiếp lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng, làm nên cuộc cách mạng tháng Tám vĩ đại, giải phóng dân tộc Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội, cho lương tri và phẩm giá con người. Nghị quyết 24C/18.65, khóa họp 24, Đại hội đồng UNESCO cũng ghi rõ: “Chủ tịch Hồ Chí Minh, một biểu tượng xuất sắc về sự tự khẳng định dân tộc, đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội” (1).
Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam
Hồ Chí Minh là biểu tượng của sự tích hợp tinh hoa văn hoá Đông – Tây để góp phần xây dựng nên phẩm chất, nhân cách của con người mới xã hội chủ nghĩa. Khóa họp 24, Đại hội đồng UNESCO đã thông qua các nghị quyết về tổ chức lễ kỷ niệm các nhân vật kiệt xuất và các sự kiện lịch sử, trong đó có Nghị quyết 24C/18.65 về việc Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nghị quyết có đoạn, Chủ tịch Hồ Chí Minh “là sự kết tinh truyền thống văn hóa hàng ngàn năm của dân tộc Việt Nam, và những tư tưởng của Người là hiện thân của những khát vọng của các dân tộc mong muốn được khẳng định bản sắc văn hóa của mình và mong muốn tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc” (2).
Cả cuộc đời của Hồ Chí Minh là tấm gương về xây dựng, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất nhân cách và trở thành biểu tượng, chuẩn mực của những giá trị tốt đẹp nhất của con người trong thời đại ngày nay. Năm 1923, trong bài Thăm một chiến sĩ cộng sản – Nguyễn Ái Quốc, nhà báo Liên Xô Ôxíp Manđenxtam nhận xét: “Dáng dấp của con người đang ngồi trước mặt tôi đây, Nguyễn Ái Quốc, cũng đang tỏa ra một cái gì thật lịch thiệp và tế nhị… Từ Nguyễn Ái Quốc đã tỏa ra một thứ văn hóa, không phải văn hóa Âu châu, mà có lẽ là một nền văn hóa tương lai” (3).
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa” (4). Tư tưởng đó của Người không chỉ thể hiện mong muốn, khát vọng xây dựng một xã hội tốt đẹp hướng tới sự giải phóng triệt và phát triển toàn diện cho con người Việt Nam, mà còn nêu ra yêu cầu về phẩm chất, nhân cách của con người mới xã hội chủ nghĩa. Theo Người, con người mới xã hội chủ nghĩa phải có phẩm chất sau:
Thứ nhất, con người mới xã hội chủ nghĩa phải có tinh thần đoàn kết quốc tế trong sáng, trên lập trường của giai cấp công nhân.
Tinh thần đoàn kết quốc tế trong sáng đó chính là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước trong cuộc đấu tranh giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột. Hồ Chí Minh kết luận: “Dù màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một mối tình hữu ái là thật mà thôi: Tình hữu ái vô sản” (5).
Thứ hai, con người mới xã hội chủ nghĩa phải có tư tưởng mới, có đạo đức cách mạng: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, trung thực, chân thành, lối sống trong sáng, có khát vọng mới, hướng tới hạnh phúc, tự do.
Thứ ba, con người mới xã hội chủ nghĩa phải có lòng vị tha, bao dung, thương yêu con người, tôn trọng nhân cách con người và coi trọng đạo lý làm người.
Hồ Chí Minh từng nói: "Năm ngón tay cũng có ngón vắn ngón dài. Nhưng vắn dài đều họp nhau lại nơi bàn tay. Trong mấy triệu người cũng có người thế này thế khác, nhưng thế này hay thế khác đều dòng dõi của tổ tiên ta. Vậy nên ta phải khoan hồng đại độ. Ta phải nhận rằng đã là con Lạc cháu Hồng thì ai cũng có ít hay nhiều lòng ái quốc" (6). Người nói: “Trong thế giới, cái gì cũng biến hoá. Tư tưởng của người cũng biến hoá” (7), nên khi nhìn nhận và đánh giá một con người cũng phải trên cơ sở tư duy biện chứng, tránh cứng nhắc, siêu hình và thành kiến; phải thức tỉnh lương tâm, đánh thức những gì tốt đẹp trong con người. Theo Người, “mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa Xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”.
Theo Hồ Chí Minh, phẩm chất, nhân cách của con người xã hội không phải tự nhiên mà có, nó được hình thành và hoàn thiện thông qua cuộc sống, lao động, sự rèn luyện của con người. “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong. Có gì sung sướng vẻ vang hơn là trau dồi đạo đức cách mạng để góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải phóng loài người” (8).
Để xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, Hồ Chí Minh đặc biệt lưu tâm đến giáo dục, đào tạo để trau dồi tri thức, nâng cao hiểu biết, rèn luyện đạo đức, nhân cách cho mỗi con người. Bên cạnh xây dựng những giá trị, chuẩn mực phẩm chất nhân cách mới thì cần biết kế thừa, phát huy những giá trị tốt đẹp truyền thống của dân tộc Việt Nam. Nhưng dù học gì thì cũng phải sống với nhau có tình có nghĩa, phải thật sự tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau. Suốt cuộc đời cách mạng của Người đều hướng theo tinh thần ấy.
Ngày 15/5/2016, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 05-CT/TW về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” nhằm mục đích xây dựng, bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách con con người Việt Nam thời đại mới. Học tập làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách để phát huy lòng yêu nước, ý chí tự lực tự cường, lòng nhân ái, khoan dung, tính trung thực, ham học hỏi, tính dũng cảm, siêng năng, tận tụy, liêm khiết, cần cù, tính cộng đồng, lối sống cao đẹp… của mỗi con người và cả dân tộc Việt Nam vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đây cũng là cơ sở để tạo nên sức mạnh của cả cộng đồng dân tộc, để củng cố cơ đồ, tăng cường vị thế đất nước, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
PGS. TS. Đặng Quang Định
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Tài liệu tham khảo:
- Bảo tàng Hồ Chí Minh: Thông tin tư liệu, Nội san, số 25, tháng 9-2009, Tập biên bản của Đại hội đồng UNESCO, khóa họp lần thứ 24 tại Pari, từ ngày 20/10 đến ngày 20/11 năm 1987, Quyển 1.
- Bảo tàng Hồ Chí Minh: Thông tin tư liệu, Nội san, số 25, tháng 9-2009, Tập biên bản của Đại hội đồng UNESCO, khóa họp lần thứ 24 tại Pari, từ ngày 20/10 đến ngày 20/11 năm 1987, Quyển 1.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự Thật, Hà Nội 2011, tập 1, tr.462.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 13, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.66.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 1, tr.287.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.280.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.317.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự Thật, Hà Nội 2011, tập 11, tr.612.
