TĐKT- Với ý tưởng ban đầu là trồng và thu hái bền vững các loại dược liệu sẵn có trong tự nhiên để chế biến thành các sản phẩm phục vụ du khách đến thăm cao nguyên đá Đồng Văn, anh Lý Tà Dèn (thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ, tỉnh Hà Giang) cùng một số thành viên sáng lập ra HTX Cộng đồng Nặm Đăm vào năm 2014. Sau 5 năm hoạt động, HTX đã mang lại doanh thu hàng tỷ đồng; cây dược liệu địa phương trở thành sản phẩm hàng hóa và giúp người dân nơi đây xóa đói, giảm nghèo.

Giám đốc HTX  Lý Tà Dèn với cây dược liệu củ dòm

Khi mới thành lập, HTX Cộng đồng Nặm Đăm có tổng số 29 thành viên, đăng ký 22 ngành nghề kinh doanh, trong đó ngành nghề chủ yếu là trồng và chế biến các sản phẩm dược liệu và kinh doanh các dịch vụ như: Tắm lá thuốc, xông hơi, dịch vụ lưu trú, điều hành tour du lịch…

Những năm đầu hoạt động, HTX thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm trong khâu thu hái, chế biến và tiêu thụ; nhiều khi sản phẩm làm ra bán không hết, không có đầu ra tiêu thụ. Hơn nữa, bà con ở đây thấy lợi thì mới làm, nên với điều kiện khó khăn như thế, chỉ nửa năm sau, bà con thành viên dần xin rút hết, chỉ còn vỏn vẹn 7 người. Đã có lúc tưởng như HTX phải đóng cửa.

Thế nhưng, với nguồn dược liệu quý và khao khát tận dụng lợi thế của núi rừng để cải thiện đời sống của bà con vùng cao, anh Lý Tà Dèn và những thành viên còn lại vẫn quyết tâm theo đuổi. Bài toán đầu tiên phải giải là cần thiết có công nghệ sản xuất cũng như tìm được đầu ra cho sản phẩm. Trong giai đoạn đó, anh và thành viên HTX đã nỗ lực đổi mới cách nghĩ, cách làm. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng đã cùng vào cuộc hỗ trợ kết nối với các công ty dược để hoàn thiện công nghệ sản xuất và bao tiêu đầu ra cho sản phẩm.

Để đảm bảo nguồn cung dược liệu và bảo tồn được những loài dược liệu quý bản địa, năm 2016, HTX đã kết hợp với Trung tâm Nghiên cứu và phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền Việt Nam triển khai Dự án “Bảo tồn nguồn gien cây thuốc quý của người Dao”. HTX Nặm Đăm đã mở rộng được diện tích vườn ươm lên tới 3.000 m2, lưu giữ hơn 100 loài dược liệu quý như: Củ dòm, atiso, kim ngân, đương quy đỏ... Vườn ươm không những đảm bảo đủ cung ứng giống cho HTX và bà con địa phương, mà còn được HTX khuyến khích thành viên phát triển cây dược liệu trên nương, ruộng, vườn của chính gia đình mình theo đúng kỹ thuật và bán lại sản phẩm cho HTX.

Có được nguồn nguyên liệu ổn định, HTX Nặm Đăm đã đầu tư xây dựng khu sấy, nhà xưởng chế biến, hệ thống máy móc chưng cất tinh dầu, nấu cao thảo dược để cho ra thị trường những sản phẩm hoàn chỉnh, tiện lợi cho người tiêu dùng. Hợp tác xã đã xây dựng được nhà tắm lá thuốc, hệ thống nhà xưởng sơ chế, chế biến dược liệu, diện tích trên 4000 m2 để sản xuất thực phẩm chức năng, đầu tư máy móc thiết bị, nồi chiết suất bằng hơi công suất 1,5 tấn nguyên liệu/ngày… Tổng kinh phí đầu tư trên 2 tỷ đồng.

Ngoài việc cung cấp các sản phẩm dược liệu truyền thống quý giá ở thị trường trong tỉnh, HTX Nặm Đăm còn trưng bày, giới thiệu rộng rãi các sản phẩm này tại các điểm dừng chân cho khách du lịch... HTX Nặm Đăm còn xây dựng mã QR code, đồng thời ký hợp đồng với các doanh nghiệp để mở chuỗi cửa hàng thảo dược ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Từng bước vực dậy, đến nay HTX Nặm Đăm có 23 hộ đăng ký làm thành viên, hộ góp ít đất thì vài nghìn m2, hộ nhiều thì góp cả héc ta để trồng dược liệu. “Trên cơ sở đóng góp của các thành viên, các doanh nghiệp sẽ tư vấn hỗ trợ về mặt giống, kỹ thuật, đảm bảo dược liệu cho năng suất và chất lượng cao nhất. Sau khi thu hoạch, nguyên liệu thô sẽ được HTX đứng ra thu mua, sau đó đưa vào chế biến.” - anh Lý Tà Dèn, Giám đốc HTX cho biết.

Sau hơn 5 năm hoạt động, đến nay, HTX đã tạo được thương hiệu về sản phẩm, các hoạt động sản xuất, kinh doanh khá ổn định. HTX đã đầu tư xây dựng được các hệ thống cơ sở vật chất tương đối hoàn thiện, doanh thu từ các hoạt động sản xuất, sơ chế, chế biến dược liệu ngày càng tăng và đặc biệt các sản phẩm của HTX ngày càng có nhiều khách hàng tin dùng.

Mỗi năm, HTX triển khai trồng từ 5 - 10 ha cây dược liệu, như: Đương quy, atiso, huyền sâm, kim ngân hoa, củ hoàng tinh, củ dòm và một số loại cây khác trong bài thuốc cổ chuyển của người Dao... Đồng thời, sơ chế, chế biến được hơn 200 tấn nguyên liệu thô, trong đó có 100 tấn nguyên liệu từ trồng cây atiso, đương quy, 100 tấn nguyên liệu thu hái dược liệu tự nhiên. HTX đã sản xuất được một số sản phẩm, như: Cao atiso, cao củ dòm, cao mạnh gân hoạt cốt, cao ích não, trà gừng, dầu xoa bóp nặm Đăm, cao hà thủ ô, thuốc sâu răng, xoang mũi, nước tắm thảo dược, sản phẩm ngâm chân thảo dược, tinh dầu re rừng, tinh dầu mang tang... Trong đó có 2 sản phẩm đạt 3 sao OCOP năm 2019 là cao atiso và trà gừng Cao nguyên đá.

Bên cạnh đó, anh Lý Tà Dèn còn cùng HTX kết hợp triển khai xây dựng và phát triển Làng văn hóa du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới tại thôn Nặm Đăm. Sau hơn 7 năm triển khai xây dựng thôn văn hóa du lịch tiêu biểu, thôn Nặm Đăm đã nâng cấp, sửa chữa nhà văn hóa cũ làm nơi đón khách, 100% các hộ gia đình luôn làm tốt công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Đến nay, trong thôn chỉ còn một hộ nghèo, chiếm 5,8%, thu nhập bình quân của các hộ gia đình đạt khoảng 50 triệu đồng/người/năm. Toàn thôn có 19 hộ gia đình đủ điều kiện phục vụ trên 190 khách du lịch/ngày đêm.

Với sự nỗ lực hết mình, doanh thu từ các hoạt động của HTX có sự tăng lên rõ rệt qua các năm: Năm 2015 HTX đạt hơn 400 triệu đồng; năm 2016 đạt 670 triệu đồng; năm 2017 đạt 1 tỷ đồng; năm 2018 đạt 1,5 tỷ đồng; năm 2019 đạt 1,7 tỷ đồng và 6 tháng đầu năm 2020 đạt doanh thu là 398 triệu đồng. Lợi nhuận sau thuế ước đạt trên 20% (tổng doanh thu các năm), nộp ngân sách nhà nước gần 100 triệu đồng. Tạo việc làm liên tục cho 12 lao động theo mùa vụ và 18 lao động thường xuyên với mức thu nhập bình quân từ 4 - 5 triệu đồng/người/tháng.

Với những thành tích đạt được, trong những năm qua, anh Lý Tà Dèn và HTX đã nhận được Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh, nhiều giấy khen của cấp ủy, chính quyền địa phương và các tổ chức khác. Đây cũng là một động lực để anh phấn đấu nhiều hơn nữa trong giai đoạn tiếp theo.

Anh Lý Tà Dèn cho biết: Trong giai đoạn tiếp theo, HTX sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng vùng trồng dược liệu, mở rộng quy mô sản xuất và tìm đối tác ký hợp đồng thuê gia công sản phẩm thực phẩm chức năng có tác dụng vô cùng tốt cho sức khỏe, phấn đấu có 2 sản phẩm được công nhận thực phẩm chức năng vào năm 2021; phấn đấu mở rộng diện tích vùng trồng từ 10 ha lên 30 ha và tạo công ăn việc làm cho hơn 40 lao động địa phương trong năm 2021; tiếp tục tập huấn cho nhân viên các nghiệp vụ sản xuất ,kinh doanh tìm kiếm đối tác, quảng bá sản phẩm và mở rộng thị trường; tăng doanh thu từ 1,7 tỷ đồng lên 2,5 năm 2020; 3.0 tỷ đồng năm 2021.

Nguyệt Hà