BTĐKT - Ngành Hải quan đang bước vào một cuộc cách mạng chuyển đổi số đầy mạnh mẽ. Những nỗ lực số hóa thủ tục và cải cách công nghệ đã và đang giúp đơn giản hóa quy trình, nâng cao tính minh bạch, tạo thuận lợi chưa từng có cho hoạt động xuất nhập khẩu (XNK), đồng thời đồng hành sát sao cùng cộng đồng doanh nghiệp (DN). Quá trình chuyển đổi số được triển khai sâu rộng trên mọi mặt công tác với mức độ số hóa ngày càng toàn diện trong từng khâu nghiệp vụ.
Hành trình chuyển đổi số sâu rộng
Phó Cục trưởng Cục Hải quan, Nguyễn Thành Hưng, cho biết đơn vị đã xác định rõ tầm quan trọng sống còn của công cuộc chuyển đổi số. Từ nhận thức đó, ngành Hải quan đã tạo đột phá trong đổi mới tư duy và thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong chỉ đạo, điều hành. Sự vào cuộc quyết liệt từ lãnh đạo đã thổi luồng sinh khí mới, tạo xung lực lan tỏa khắp toàn ngành, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và tiến nhanh trên hành trình chuyển đổi số quốc gia.
Công chức Hải quan kiểm tra hệ thống camera giám sát hàng hóa tại kho bãi
Cụ thể, trong thời gian qua, Cục Hải quan đã tổ chức nhiều phiên họp của Ban Chỉ đạo phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhằm quán triệt toàn ngành tập trung nguồn lực cho những nhiệm vụ trọng tâm. Cùng với đó, lãnh đạo Cục thường xuyên động viên đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức vượt qua khó khăn, nỗ lực hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.
Bên cạnh sự chuyển biến từ cấp lãnh đạo, ở thực tiễn hiện trường, công chức Hải quan cũng tích cực ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý. Hình ảnh cán bộ Hải quan kiểm tra hệ thống camera giám sát hàng hóa tại các kho bãi của doanh nghiệp chế xuất đã trở nên quen thuộc, thể hiện rõ nét cách thức làm việc mới trong môi trường số.
Ngành Hải quan cũng không ngừng đổi mới phương thức làm việc trong môi trường số. Song song đó, Cục Hải quan chủ động hoàn thiện thể chế, tiến hành rà soát tổng thể hệ thống văn bản pháp luật về hải quan để kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn – tạo thuận lợi cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số theo yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW. Trên cơ sở đó, đơn vị đã ban hành Kế hoạch phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số năm 2025, định hướng đến 2026 - 2030, làm kim chỉ nam để triển khai quyết liệt, hiệu quả trên phạm vi toàn ngành.
Đáng chú ý, trong năm 2025, ngành Hải quan đã tập trung xây dựng hạ tầng kỹ thuật trọng yếu, đồng thời nâng cấp 7 hệ thống ứng dụng cốt lõi nhằm triển khai hiệu quả Mô hình thông quan tập trung, phù hợp với cơ cấu tổ chức bộ máy mới. Các nền tảng công nghệ hiện đại này đang phát huy hiệu quả rõ rệt trong công tác quản lý. Điển hình, hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS đã trở thành công cụ trung tâm trong xử lý tờ khai điện tử và tự động hóa quy trình thông quan. Theo thống kê mới nhất, 100% thủ tục hải quan cơ bản hiện nay đã được số hóa, với khoảng 99,65% doanh nghiệp tham gia thực hiện qua hệ thống. Bên cạnh đó, Cơ chế Một cửa Quốc gia (NSW) đã tích hợp trên 250 thủ tục hành chính thuộc phạm vi 13 bộ, ngành. Đặc biệt, cơ quan Hải quan Việt Nam cũng đã chính thức trao đổi thông tin chứng nhận xuất xứ điện tử mẫu D với 9 nước ASEAN thông qua Cơ chế Một cửa ASEAN – đánh dấu bước tiến lớn trong kết nối khu vực.
Không chỉ dừng ở đó, ngành Hải quan còn chú trọng phát triển các cơ sở dữ liệu liên thông nhằm nâng cao hiệu quả quản lý. Điển hình là việc kết nối, chia sẻ dữ liệu dân cư với hệ thống thông tin của ngành: Đến nay, Hải quan đã hoàn thành kết nối kỹ thuật với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (C06) và tích hợp xong 3/6 dịch vụ do phía C06 cung cấp. Đối với 3/6 dịch vụ còn lại, Cục Hải quan đang khẩn trương phối hợp với các đơn vị liên quan để sớm đưa vào triển khai trong thời gian tới.
Song song với việc xây dựng dữ liệu, Cục Hải quan đặc biệt quan tâm đến vận hành ổn định các hệ thống dịch vụ công trực tuyến. Hiện tất cả dịch vụ công trực tuyến của Hải quan đã được kết nối, tích hợp thông suốt trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp. Ngành cũng đã triển khai Bộ chỉ số đánh giá phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời đẩy mạnh đồng bộ hóa dữ liệu, số hóa hồ sơ của các thủ tục hành chính hiện có lên Cổng Dịch vụ công của Bộ Tài chính cũng như Cổng Dịch vụ công Quốc gia.
Nhờ những nỗ lực đó, đến nay đã có 27 thủ tục hải quan được đồng bộ hồ sơ với Cổng Dịch vụ công Quốc gia. Cụ thể, 14 thủ tục thuộc Bộ Quốc phòng và 13 thủ tục từ Hệ thống Một cửa Quốc gia đã kết nối, chia sẻ dữ liệu thành công với Cổng Dịch vụ công Quốc gia. Tính đến ngày 17/12/2025, hệ thống Hải quan ghi nhận tổng cộng 145.291 hồ sơ thủ tục đã được đồng bộ từ Cổng thông tin Một cửa Quốc gia lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia.
Đồng hành cùng doanh nghiệp
Những thành quả chuyển đổi số của Hải quan không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn nhận được phản hồi tích cực từ phía doanh nghiệp. Bà Đỗ Thị Thu Thủy, Giám đốc Pháp lý & Hải quan của Công ty DHL-VNPT Express (thành viên Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam – EuroCham), chia sẻ: "Việc chuẩn hóa hồ sơ, khai báo điện tử và kết nối thông suốt qua Cơ chế Một cửa Quốc gia đã giúp các doanh nghiệp giảm thiểu đáng kể rủi ro chậm trễ, đồng thời nâng cao trải nghiệm khách hàng". Theo bà Thủy, những cải cách thủ tục nhờ ứng dụng công nghệ không chỉ nâng cao năng lực quản lý của cơ quan Hải quan mà còn tạo thuận lợi rất lớn cho hoạt động XNK, thúc đẩy thương mại phát triển theo hướng hiện đại, minh bạch và hội nhập quốc tế.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của cộng đồng doanh nghiệp, cơ quan Hải quan đặc biệt chú trọng đến tính liên tục và ổn định của hệ thống thông quan. Hệ thống VNACCS/VCIS cùng các nền tảng công nghệ thông tin trọng yếu của ngành luôn được quản lý vận hành suốt 24/7 với cam kết an ninh, an toàn và thông suốt, qua đó hỗ trợ tối đa cho việc thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu. Đồng thời, ngành Hải quan không ngừng mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến, giúp doanh nghiệp và người dân dễ dàng tiếp cận thủ tục mọi lúc, mọi nơi.
Nhờ mạnh dạn ứng dụng chuyển đổi số, Hải quan ngày nay có thể hỗ trợ doanh nghiệp trực tuyến 24/7, tạo ra môi trường thông quan liên tục, không ngừng nghỉ thay vì phụ thuộc vào giờ hành chính. Sự chuyển biến mạnh mẽ này đã nâng cao đáng kể niềm tin của doanh nghiệp vào một hệ thống hải quan hiện đại, minh bạch và chuyên nghiệp.
Dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, ngành Hải quan hiểu rằng chặng đường chuyển đổi số phía trước vẫn còn không ít thách thức. Để thực hiện thành công các mục tiêu chuyển đổi số trong thời gian tới, cơ quan này đang tiếp tục hoàn thiện môi trường pháp lý cũng như quy trình, thủ tục nhằm đáp ứng những yêu cầu mới đặt ra. Toàn bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hải quan, cùng các quy chế và quy trình nghiệp vụ, đều được tổng rà soát để kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc triển khai mô hình “Hải quan số”, “Hải quan thông minh”, đồng thời đẩy mạnh cải cách hành chính trong lĩnh vực hải quan. Song song đó, ngành Hải quan cũng đẩy nhanh việc xây dựng Chính phủ điện tử và tích cực ứng dụng những công nghệ hiện đại của Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, sẵn sàng cho giai đoạn phát triển mới.
PV
